zaterdag 06 juni 2020 - door Redactie
Door de coronacrisis printen de centrale banken massaal veel geld. De overheid kan zo blijven uitgeven en investeren. Maar zorgt dit niet voor inflatie?
Er is onder economen de laatste maanden een echte 'paradigm shift' aan de gang. Monetaire financiering van overheidsschulden won al een tijd aan belang maar is door de coronacrisis niet langer een taboe. Een econoom als Paul De Grauwe roept zelfs op om gewoon 30% van de overheidsschuld te schrappen. De staatsobligaties die de centrale bank van de overheid heeft opgekocht worden dan gewoon vernietigd, waardoor de overheidsschuld op haast magische wijze verdwijnt. Willem Buiter stelt dan weer voor dat de ECB aan elk euroland een bedrag schenkt van 20 tot 30% van het bbp.
Ook andere prominente figuren stellen door de coronacrisis gelijkaardige recepten voor. Vorig jaar werd er ook al voor gepleit om extra geld te printen om het klimaat te redden. Aan de basis van al deze voorstellen ligt de Modern Monetary Theory of Moderne Monetaire Theorie (MMT), die al even aan een steile opmars bezig is in politieke kringen.
Volgens de ‘Moderne Monetaire Theorie’ moet de overheid niet kijken naar zijn begrotingstekort of staatsschuld. Als een overheid de controle heeft over de eigen munt, dan moet er gewoon vers geld geprint worden om hiermee investeringen te financieren.
De Amerikaanse democrate Alexandria Ocasio-Cortez opperde vorig jaar al om een groene 'New Deal' te financieren door verse dollars te printen. Ook Stephanie Kelton, adviseur van Bernie Sanders, zei in een reactie hierop dat de Amerikaanse overheid zich geen zorgen hoeft te maken om de financiering rond te krijgen voor grote projecten. Er moeten geen belastingen verhoogd worden of er moet geen geld geleend worden, neen, er moeten gewoon extra dollars geprint worden.
Weldra wordt het boek ‘The deficit myth’ van Kelton gepubliceerd. Zij betoogt hierin dat de staatsschuld onbelangrijk is, zolang een land zelf de controle heeft over de geldpers en als de inflatie binnen de perken blijft. Een overheid moet dus geen obligaties uitgeven om zichzelf te financieren, maar moet gewoon vers geld vragen aan de centrale bank zonder iets in ruil te geven. Zonder de uitgifte van obligaties stijgt de overheidsschuld namelijk niet en wordt deze bijgevolg totaal onbelangrijk.
Volgens Kelton kan de overheid op deze manier ook zorgen voor volledige werkgelegenheid. Tijdens economische recessies zal de overheid voor iedereen een job maken, tijdens economisch betere tijden zouden die werknemers dan overschakelen op lucratievere jobs in de private sector. Het mag duidelijk zijn dat MMT zo voor een enorm grote overheid zal zorgen die beslag legt op een groot deel van de economie. Tegenstanders menen dan ook dat dit simpelweg staatskapitalisme is, of nog erger: de opstap naar regelrecht communisme.
Omdat de overheid zelf geld drukt, moeten er volgens MMT ook geen belastingen geïnd worden om de uitgaven te financieren. MMT wordt daarom ook smalend de ‘Magic Money Tree’ genoemd. Belastingen zijn volgens MMT aanhangers alleen nodig om gedrag bij te sturen. Denk bijvoorbeeld aan een taks op CO2 uitstoot om mensen in de richting van groene alternatieven te sturen.
Door de klimaatmarsen en de aandacht voor de klimaatwijziging werd al eerder duidelijk dat de overschakeling naar een koolstofarme economie enorm veel investeringen zal eisen. Denk maar aan het bijkomend isoleren van huizen, het overstappen op warmtepompen of het plaatsen van nieuwe windmolens en extra zonnepanelen. Als de overheid subsidies wil toekennen, dan zullen deze in het huidige systeem gefinancierd moeten worden door nieuwe belastingen. Politici willen uiteraard hun kiezers hier liever niet mee lastig vallen. Daarom dat het voor hen juist zo interessant is om gewoon de geldpersen aan te zetten.
De Europese Green Deal die eerder werd voorgesteld, moet ons continent klimaatneutraal maken tegen 2050. Om de eerste doelstellingen tegen 2030 te bereiken zal er jaarlijks 260 miljard euro moeten geïnvesteerd worden. Waar dat geld vandaan gaat komen is nog niet helemaal duidelijk. Een normale Europese begroting bedraagt trouwens 'maar' gemiddeld zo'n 160 tot 170 miljard euro, dus 260 miljard euro extra uitgeven per jaar moet toch de wenkbrauwen doen fronsen.
Er werd daarom in Europa al langer naar de ECB gekeken om voor ‘gratis’ financiering te zorgen. De coronacrisis heeft dit nu in een stroomversnelling gebracht. De COVID-19 epidemie heeft de economie laten stilvallen waardoor heel wat bedrijven, gezinnen en overheden in de problemen terecht kwamen. Midden maart kondigde de ECB dan ook aan dat er voor 750 miljard euro zal bijgemaakt worden onder het 'Pandemic Emergency Purchase Programme' (PEPP). Afgelopen week werd er nog eens 600 miljard euro extra beloofd. In totaal wordt er dus maar liefst €1.350.000.000.000 bijgemaakt.
Als politici het voor het zeggen hebben bij de centrale banken, dan zal de focus op prijsstabiliteit verdwijnen. Eens het geld gedrukt is voor de coronacrisis en de klimaatinvesteringen, dan is de stap snel gezet om de geldpers telkens opnieuw aan te spreken. Geld drukken om meer aan de laagste inkomens uit te delen, om te investeren in extra politie en veiligheidsmensen, om te investeren in de gezondheidszorg of om de pensioenen uit te betalen.
De publieke opinie zal vragen om geld te drukken om aan specifieke noden tegemoet te komen. En de politici, zij zullen meer MMT beloven om op deze manier stemmen te kopen. Belastingen verhogen of besparen op delen van het staatsapparaat zijn onpopulaire maatregelen omdat er telkens heel wat mensen getroffen worden. Bovendien zien we onze belastingen telkens verhogen, terwijl de efficiëntie en dienstverlening van de kafkaiaanse overheid steeds maar verder achteruit gaat.
Het hoeft dan ook niet te verbazen dat MMT voor de doorsnee kiezer als muziek in de oren klinkt. Immers, om de banken te redden werd dit toch ook gedaan? Kiezers zien de geldpers graag gebruikt worden om dure sociale programma's te financieren, zonder de belastingbetaler pijn te doen. Op de recente protesten duiken ook steeds meer mensen op met borden met opschriften als ‘Why pay taxes when they can just print money’. De grote massa begint stilaan te begrijpen dat politici gewoon geld kunnen maken vanuit het niets, terwijl er blijkbaar geen nadelen aan verbonden zijn.
Geld bijdrukken is een controversiële oplossing. Tegenstanders denken dat massale geldcreatie onvermijdelijk zal leiden tot inflatie of zelfs hyperinflatie, waarbij het spaargeld van de mensen absoluut waardeloos wordt.
Wat is het effect van het gratis uitdelen van vers geld eigenlijk? David Hume toonde dit in de 18e eeuw reeds aan. Hij vroeg zich af wat er zou gebeuren als er tijdens de nacht op miraculeuze wijze extra geld zou geplaatst worden in de zakken van alle inwoners. Het vers gedrukte geld zou ervoor zorgen dat de totale geldhoeveelheid in de economie zou verdubbelen.
Zou het land nu ook dubbel zo rijk zijn? Niet volgens David Hume. De geldhoeveelheid is weliswaar verdubbeld, maar het aantal beschikbare goederen in de economie is gelijk gebleven. Het nieuw gemaakte geld zou dus gewoon op jacht gaan naar de bestaande goederen. Het logische gevolg zou zijn dat de prijzen beginnen te stijgen en uiteindelijk verdubbelen. Hyperinflatie dus.
Het voorbeeld van Hume gaat er wel vanuit dat de economie op volledige capaciteit draait. Als dat nog niet het geval is, dan kan de productie opgedreven worden om aan de verhoogde vraag tegemoet te komen. In dat geval zal de inflatie veel beperkter zijn. Dat is ook de situatie waarin we ons nu bevinden: er is nog heel wat capaciteit in het productiesysteem die niet benut wordt.
Bovendien is de coronacrisis een deflatoire schok, waardoor het verse geld niet meteen voor inflatie zal zorgen. Denk maar aan de crash van de olieprijs, nog steeds een belangrijke grondstof in onze economie. Ondanks het grote herstel is de olie nog zowat de helft goedkoper dan twee jaren geleden. Daarnaast zullen nog heel wat bedrijven overkop gaan, waardoor mensen hun job verliezen, wat opnieuw voor deflatoire druk zorgt.
In eerste instantie moet het vers gedrukte geld dus het gat opvullen dat door de deflatoire schok ontstaat. Maar op langere termijn is er wel degelijk een kans op een oplopende inflatie, zeker als de geldpers steeds vaker wordt ingeschakeld om ook allerlei andere uitgaven te financieren.
Eigenlijk begrijpen we niet heel goed hoe hoge inflatie juist ontstaat. Dat heeft zelfs een voormalige topman van de Fed al toegegeven. Volgens Daniel Tarullo bestaat er geen betrouwbare theorie over de oorzaken van inflatie en heeft de Fed ook geen model om zijn beleidsbeslissingen op te baseren.
Er zijn wel aanwijzingen hoe hogere inflatie en uiteindelijk hyperinflatie ontstaat. Vermoedelijk gaat het over een samenloop van omstandigheden. Denk aan een toename van de geldhoeveelheid, een economie die op volle capaciteit draait en het publiek dat het vertrouwen in de waarde van de munt verliest waardoor de omloopsnelheid van het geld sterk stijgt.
De omloopsnelheid geeft weer hoe vaak een bankbiljet door verschillende handen gaat. Als mensen onzeker zijn, dan wordt er veel gespaard. Het extra gedrukte geld wordt dan gewoon opgepot en bevindt zich als het ware buiten de economische handelsstromen, het ligt bijvoorbeeld thuis in een spaarpot. Dat specifieke biljet is bijgevolg helemaal niet in omloop.
Maar als de mensen opnieuw meer vertrouwen krijgen, zal het geld ook vlotter uitgegeven worden. Het biljet vindt zo terug zijn weg naar de handel en zal opnieuw verschillende handen passeren. Als meerdere mensen dit tegelijk beginnen doen, dan zal de omloopsnelheid stijgen, waardoor ook de prijzen beginnen te stijgen. Zo krijg je verhoogde inflatie.
Daar blijft het ook bij zolang de grote massa blijft geloven in de waarde van het geld. Maar wanneer mensen het vertrouwen in de munt zelf verliezen, krijg je een zelfversterkend effect. Elk biljet dat ze in handen krijgen willen ze zo snel mogelijk uitgeven omdat de prijzen straks weer duurder zullen zijn. Op dat moment ontstaat hyperinflatie die je niet meer onder controle krijgt.
Tijdens de bankencrisis werd door de Amerikaanse centrale bank quantitative easing (QE) opgestart en werden er al miljarden dollars bijgedrukt. Toch heeft dit niet voor hogere inflatie gezorgd. Of toch wel?
Amerika drukte massaal dollars en gebruikte deze onder meer om goederen vanuit het buitenland te importeren. Volgens sommige economen heeft QE ervoor gezorgd dat de voedselprijzen wereldwijd met 60% stegen, wat een ramp was voor de mensen die van minder dan 2 dollar per dag leven. Deze economen wijzen er op dat je altijd een vorm van inflatie krijgt als je geld bijdrukt. Per saldo exporteerde de VS deze inflatie dus.
Daarnaast heeft QE voor ‘asset price inflation’ gezorgd. De massale liquiditeiten bleven vooral plakken in het financiële systeem en dreven de prijzen op van aandelen, obligaties, vastgoed en dergelijke, waardoor heel wat waarnemers zelfs over zeepbellen spreken. Toen de Fed probeerde te stoppen met QE kregen de beurzen het moeilijk, waardoor we verzeild geraakten in ‘QE infinity’ om een grote crash te vermijden. En daarna kwam de coronacrisis.
Volgens aanhangers van de MMT is een aantrekkende inflatie in eerste instantie geen slechte zaak. Het is namelijk het bewijs dat de economie flink aan het groeien is. Als de inflatie echt sterk begint op te lopen, hebben ze een recept om deze weer onder controle te krijgen.
Om niet in hyperinflatie te verzeilen moet de overtollige cash door de overheid wegbelast worden. Er is dus geen sprake meer van de centrale bank die via de intrestvoeten probeert de economie te sturen. De overheid bedenkt gewoon nieuwe belastingen en onttrekt zo liquiditeiten uit het systeem. Maar dat blijkt in de praktijk toch niet zo eenvoudig te zijn.
In Venezuela drukte de overheid extra bolivars om de economie te stimuleren. Het gevolg is dat de inflatie in 2018 uitkwam op ruim 130.000% en in 2019 nog op 9.500%.
Mensen die hun loon ontvangen geven dit onmiddellijk uit omdat het geld morgen al veel minder waard zal zijn. De omloopsnelheid van het geld ligt dus hoog, omdat er geen vertrouwen is in de munt.
Daarnaast wordt er massaal gehamsterd. Al het geld wordt meteen opgekocht en de winkels zitten dan ook met grote tekorten. Wij hebben in onze regio recent zelf gezien tot wat hamstergedrag kan leiden. Een gebrek aan wc papier bijvoorbeeld…
Heel wat erger is het als er tekorten aan voedsel ontstaan, waardoor mensen geen eten meer kunnen kopen.
Het wegbelasten van overtollige cash klinkt dus simpel in theorie, maar in de praktijk is het niet zo eenvoudig. Het voorbeeld van Venezuela toont aan dat het als overheid zeer moeilijk is om de belastingen te verhogen om de overtollige cash uit de economie te trekken. Net op het moment dat de consumenten het moeilijk krijgen om het hoofd te bieden aan de steeds maar duurder wordende producten, moet de politiek ingrijpen met een onpopulaire belastingverhoging.
Hoe snel een munt compleet waardeloos kan worden blijkt ook uit het voorbeeld van Zimbabwe. Onderstaande afbeelding toont bankbiljetten die tussen 2007 en 2008 werden uitgegeven.
De miljarden die ons dagelijks rond de oren vliegen doen sommige mensen al wat nadenken. Hoe komt het dat de overheid zomaar geld kan drukken? Heeft dit dan nog wel waarde? Kan ik mijn koopkracht wel bewaren door mijn geld op de bank te laten staan?
De realiteit is uiteraard dat de overheid geld kan blijven bijdrukken en kan blijven uitgeven zolang het grote publiek vertrouwen blijft hebben in de waarde van het geld. Dit spel zou dus nog wel een tijdje kunnen gespeeld worden, maar het risico bestaat uiteraard dat dit experiment op een gegeven moment grandioos fout loopt.
Heel wat mensen die dit kritisch bekijken beseffen dit al. En als belegger wil je altijd voorbereid zijn op het worst case scenario. Daarom proberen heel wat mensen zich te beschermen en zoeken ze naar een alternatief dat als een ‘store of value’ kan dienst doen, buiten het klassieke banksysteem en weg van fiat munten. Iets dat schaars is en niet zomaar kan worden bijgedrukt.
Doorheen de geschiedenis heeft goud steeds de rol van geld gespeeld. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat er een enorme vraag is naar gouden en zilveren munten. In landen die getroffen worden door hyperinflatie zijn zulke munten een gegeerd goed. Heel wat beleggers willen een verzekering tegen het doemscenario en investeren daarom 5 tot 10% van hun portefeuille in edele metalen. Maar zelfs als het doemscenario van hyperinflatie niet uitkomt, is de kans nog groot dat we naar een langere periode van hoge inflatie zullen gaan. Bij een jaarlijkse inflatie van bijvoorbeeld 7% ben je na 5 jaren zowat een kwart van de koopkracht kwijt van de euro’s die je op de bank hebt staan.
Waarnemers suggereren trouwens dat we op termijn naar een nieuw monetair systeem moeten gaan waarin goud terug een grote rol zal spelen. Bij zo’n monetaire reset worden fiat munten als de dollar en euro gedevalueerd tegenover goud. Iedereen die goud bezit ziet de waarde daarvan dan plots exploderen. Deze winst moet dan al het geleden verlies compenseren, zodat de belegger koopkracht blijft behouden.
Verder begint bitcoin zich steeds meer als het digitale goud te gedragen. Net zoals goud gaat het over een schaars goed dat niet massaal kan bijgemaakt worden. Er kunnen maximaal 21 miljoen bitcoins gemijnd worden en je weet dus dat er een limiet is aan het aantal nieuwe bitcoins dat er nog kan bijkomen. Bij de euro of de dollar is er helemaal geen limiet meer: the sky is the limit. De bekende belegger Paul Tudor Jones is net om deze reden in bitcoin gestapt. In een rapport voor klanten schreef hij dat hij zich wil indekken tegen oplopende inflatie door de massale geldcreatie. "De grootste winsten zullen geboekt worden door het snelste paard te bezitten. Volgens mij zal dat bitcoin zijn", aldus Jones.
Het massaal geld drukken zal vermoedelijk dus positief zijn voor goud en bitcoin. Niemand kan echter garanderen dat de bitcoin koers of goud koers enorm gaat stijgen, simpelweg omdat inflatie zo’n complex gegeven is. Als verzekering hebben deze activaklassen echter wel degelijk hun nut in je portefeuille!
Op onze website kan je trouwens nog veel meer lezen over goud kopen of bitcoin kopen.
Disclaimer: beleggen is altijd risicovol. Bescherm steeds jouw vermogen door risico's te spreiden.
Download hier meteen het meer dan 150 pagina's tellende e-book "Bitcoin & crypto uitgelegd".
