Je bent hier: Home > Leren Traden > 4. Discipline en emoties
Door Steven Anthonis - @stevenanthonis
Ondertussen zou je al moeten beseffen dat de sleutel tot succes in jezelf te vinden is. De meeste beginnende traders vertrekken van een verkeerd uitgangspunt. Ze denken na over hoeveel geld ze zouden kunnen winnen op een bepaalde trade. Dat is een erg slecht uitgangspunt.
Zo kreeg ik bij de ondergang van Fortis Bank vaak telefoontjes van vrienden die helemaal geen beleggers zijn. Dat aandeel was gedaald van grofweg 35 euro en dook nu zelfs onder de 10 euro. Een aandeel dat zo hard daalt, dat moest wel hard herstellen. Maar welk risico loop je dan? Aandelen die in vrije val zijn, waar plaats je daar ergens een stop? Die ligt waarschijnlijk ver weg, waardoor je positie erg klein moet zijn vanuit een risicobenadering.
Maar neen hoor, de zuurverdiende spaarcenten van enkele vrienden werden er tegenaan gegooid. Als je de beurs bekijkt als een casino waarin je snel rijk wilt worden, dan krijg je wat je in een casino krijgt: een heel lage kans op winst. We weten allemaal wat er met Fortis Bank toen is gebeurd. Na enkele dagen kamperen rond de 9 euro begon er een nieuwe dramatische dalingsgolf. Al snel stond er 1 euro op de koersenborden. Bijna 90% verlies op enkele sessies tijd. En die vrienden, die hadden natuurlijk een grote positie ingenomen zonder ergens een stoploss te plaatsen. Zeer pijnlijk. Wie niet horen wil, die moet voelen.
Ervaren traders denken niet aan het geld dat ze kunnen verdienen. Ervaren traders hebben veel meer aandacht voor risico. Ze denken dus in de eerste plaats aan het geld dat ze kunnen kwijtspelen op een trade. Ervaren traders weten dat eventuele verliezen klein moeten blijven. Ze handelen met discipline en houden zich aan de regels van het spel. Geen plaats voor emoties of voor dromen over hoeveel geld ze zouden kunnen verdienen.
Je zal alleen maar slagen als je met discipline handelt. Je moet gebruik maken van een trading plan, dat je zoveel mogelijk uit de markt zal houden. Overtrading is immers dodelijk.
Beginners gaan op zoek naar trading systemen, proberen tientallen technische indicatoren uit en zoeken dan weer verder naar andere systemen. Ze nemen abonnementen op goede adviesdiensten en slagen er toch niet in om consistent winst te maken.
De reden hiervoor is eenvoudig. Deze traders denken dat anderen de oorzaak zijn van hun falen. Het systeem van trader A werkt niet. Nieuwsbrief B heeft slechte adviezen gegeven. Enzovoorts.
Er zijn tientallen of misschien wel honderden systemen waarmee je goede resultaten op de beurs zou kunnen behalen. De enige reden waarom deze systemen slechte resultaten opleveren bij heel wat beleggers is omdat deze beleggers geen discipline hebben en geen money management toepassen.
De traders blijven maar nieuwe abonnementen nemen en nieuwe systemen uitproberen. Ze kijken op naar traders of services die pochen met hun resultaten. Trouwens, een goede tip voor als je overweegt een abonnement te nemen op gelijk welke trading service: vraag naar het toegepaste risicobeheer en de position sizing. Als blijkt dat ze hun handelskapitaal niet beschermen door telkens heel lage risico's te nemen, zoek dan maar een andere service op. Of besef dat zulke service je wel op leuke beleggingsopportuniteiten kan wijzen, maar dat je de position sizing nog wel zelf moet doen. Volg nooit zomaar blindelings de raad van iemand op. Maak zelf je huiswerk!
Traders die handelen zonder regels laten zich leiden door hun emoties. Deze mensen moeten beseffen dat ze zelf de sleutel zijn om succesvol te traden. Ze missen alleen nog een beetje kennis. En de nodige discipline.
De enige manier om succesvol te worden is door te sleutelen aan je eigen gedrag. Leer met discipline te handelen. Laat je niet verleiden door de markt. Ontwerp een trading plan met strakke money management regels en entry-en exit rules. Lees dit trading plan elke dag en VOLG het ook!
Handelen met discipline is spijtig genoeg erg moeilijk. Je moet namelijk aan niemand verantwoording afleggen. Daar loopt het meestal fout.
In de literatuur zijn er voldoende voorbeelden die dit aangeven. Zo is er het verhaal van de Wall Street Whizzkids. Jonge afgestudeerden worden vaak trader bij een beurshuis. Ze krijgen een trading plan dat ze nauwgezet moeten opvolgen. Ze moeten handelen op basis van de uitgeschreven regels van dat plan. Hun baas kijkt mee over hun schouder en zorgt ervoor dat ze zich aan de regels van het plan houden.
Deze jonge traders beseffen al gauw dat ze veel geld aan het verdienen zijn voor hun baas. En dus nemen ze ontslag en gaan ze voor zichzelf traden. Maar de meeste van deze whizzkids falen al snel. Zonder een baas is er ook niemand om verantwoording aan af te leggen! De verleiding is dan vaak groot om de regels van het plan af en toe wat bij te schaven. Het plan wordt dus niet altijd gevolgd. Het resultaat laat zich raden: een financiële catastrofe. Deze traders waren voorheen alleen succesvol omdat ze met discipline handelden.
Alle succesvolle traders volgen hun trading plan met veel discipline. In de geschiedenis werd het bewijs geleverd dat dit de garantie is op succes. Zo had Richard Dennis in 1983 een discussie met Bill Eckhard. Dennis vond dat traders “gemaakt” kunnen worden. Eckhard geloofde echter dat een goede trader over een aangeboren talent beschikt, dat niet kan aangeleerd worden.
Dennis, die overigens een bekende handelaar in grondstoffen was, wilde bewijzen dat iedereen een succesvolle handelaar kan worden. Hij nam 13 mensen onder zijn hoede en gaf hen een trading account met minstens 500.000 dollar. Ze kregen ook een set regels die ze erg strikt moesten opvolgen. De mensen uit deze testgroep staan beter bekend als de "turtles" en meer informatie over hen kan je vinden in het boek "The way of the turtle".
Over de volgende 4 jaren boekten de turtles jaarlijks een gemiddelde return van 80%. Dennis bewees zo dat iedereen een succesvolle trader kan worden. Als een aantal regels strikt worden opgevolgd, welteverstaan.
Het trading systeem van de turtles was erg simpel: ze handelden bijvoorbeeld bij opwaartse uitbraken. Kort gezegd stapten ze in wanneer de markt het hoogste punt van de 20 laatste sessies oversteeg. Zo'n beweging suggereert dat een stijgende trend zich zal verderzetten.
De turtles wisten dat het systeem op lange termijn winstgevend zou zijn. Die wetenschap maakt het voor elke trader veel makkelijker om het systeem te blijven volgen in periodes waar het verlies oplevert.
Het succes van de turtles kan voor een groot stuk verklaard worden door het strikte plan dat ze van hun leermeester Dennis moesten opvolgen. Volgden ze de regels niet? Dan werden ze uit het project gezet. Als dat niet motiverend is om de regels nauwgezet op te volgen!
Een aantal turtles probeerde het later zelf opnieuw, maar ze behaalden geen goede resultaten meer. Hun baas Dennis keek niet meer mee over hun schouder. Ze moesten aan niemand verantwoording afleggen, alleen aan zichzelf. Dat zorgde ervoor dat ze gingen twijfelen aan hun systeem en de regels niet meer nauwgezet gingen opvolgen.
Werk je voor een baas? Dan zijn er zeker diverse regels die je opgelegd worden. Als je je niet aan de regels kan houden, dan zal je ontslag niet lang op zich laten wachten. Traders die bij financiële instellingen werken hebben zeer duidelijke regels die ze moeten volgen. Vaak zijn deze traders erg succesvol. De reden waarom ze succesvol zijn is terug te vinden in de discipline die ze verplicht moeten toepassen. Ze mogen maximaal een bepaald bedrag per maand verliezen, anders verliezen ze al hun rechten. Na enkele slechte maanden zullen ze gewoon botweg op straat worden gezet.
Maar wanneer je je als particulier op de markten begeeft, dan kom je als het ware terecht in een wereld zonder regels. Er zijn uiteraard wel bepaalde regels over het gebruik van voorkennis en dergelijke, maar verder mag je met jouw handelskapitaal doen wat je maar wilt. Jouw broker heeft bovendien graag dat je erg veel handelt, dat levert namelijk heel wat commissies op.
Je hebt dus enorm veel zelfdiscipline nodig om je niet te laten meesleuren door de markt. Iedereen die al gehandeld heeft op de beurs weet hoe moeilijk dat dit is. Soms zie je de markten plots beginnen aantrekken, waardoor het enorm kriebelt om mee op de trein te springen. Springen we mee, zonder na te denken? Dan zijn we emotioneel aan het handelen!
Een goede trader gooit emoties overboord en toetst elk mogelijk instappunt af aan zijn trading plan. En daar heb je discipline voor nodig.
Belangrijk is dat deze vorm van discipline geleerd kan worden. In scholen, het leger, de industrie,... wordt discipline verwacht. Er gelden daar regels die je moet volgen. Doe je dat niet, dan volgen er sancties.
De trader die thuis aan zijn pc zit te handelen heeft uiteraard geen organisatie boven zich die opvolgt of de regels wel gerespecteerd worden. Een trading plan volgen is dus niet zo makkelijk als het lijkt. De markt zal je altijd proberen te verleiden om zoveel mogelijk te traden.
Je hebt dus erg veel zelfdiscipline nodig. Een goed psychologische trucje bestaat echter wel. Denk dat je een bediende bent die een plan moet uitvoeren. Telkens kan er een baas komen vragen of je het plan nog wel aan het volgen bent. Je moet daarop natuurlijk altijd “ja” kunnen antwoorden. Klinkt misschien vreemd, maar het werkt wel!
Traders die consistent verlies maken op de beurs lijken heel hard op gokkers. Ze hebben een verkeerde mentale instelling.
Heel wat traders en beleggers kunnen zichzelf herkennen in het gedrag van verslaafde gokkers. Ze blijven maar nieuwe posities openen en hopen op een grote winnaar. Ze denken steeds dat ze nu de volgende grote beweging op de markten wel juist hebben voorspeld. Ze moeten zich dan ook zo snel mogelijk kunnen positioneren voor deze trade. Ze denken niet na over risico en verliezen zo veel meer geld dan goed voor hen is. Deze traders gokken hun hele trading account naar de verdoemenis.
Raar genoeg beleven ze wel wat plezier aan het traden. Het geeft hen een bepaald goed gevoel dat ze steeds opnieuw willen opzoeken. Daarom moeten ze steeds in de markt zitten. Dit geeft hen ook de illusie dat ze de volgende grote beweging wel zullen meepakken. Zelfs als ze geld aan het verliezen zijn, denken ze al na over hoe ze dat kunnen terugwinnen. Gokverslaafden in een casino of aan de paardenkoersen gedragen zich op net dezelfde manier.
Professionele handelaars bekijken trading helemaal anders. Ze bekijken het nuchter en beschouwen traden als een echte business. In elke tak van de ondernemerswereld loop je namelijk risico. Neem bijvoorbeeld een winkel die investeert in een omvangrijke voorraad van product A. Wat als het product flopt? Moet de eigenaar deze winkel dan sluiten? Dan zal iedereen erkennen dat de eigenaar een erg domme beslissing heeft genomen. Leg niet al je eieren in één mand!
Bij trading kan het risico onder controle worden gehouden door money management en risk reward. En dat zorgt er dan weer voor dat je emotieloos zal handelen. Professionele handelaars doen hun job dan ook erg koel. Ze komen erg weinig verrassende momenten tegen in de markt. Eigenlijk hebben ze op voorhand alles al gepland.
Professionele traders gebruiken vaak verbluffend eenvoudige technieken. Geen complexe technische analyse en exotische indicatoren. Ze zijn ook erg realistisch in hun verwachtingen. Is je trading account klein? Dan moet je ook geen gigantische winsten verwachten.
Professionals lopen kleine risico's en kunnen 's nachts heel goed slapen. Ga je meteen zenuwachtig de markten checken als je 's morgens wakker wordt? Dan is je openstaande positie veel te groot voor jouw account. Nogmaals: de risico's die je neemt moeten klein zijn!
De website van de Belgische Nationale Loterij heeft enkele tips voor de spelers. Het is eigenlijk verbluffend, maar deze tips zijn evenzeer goede tips voor traders.
Hierna vind je een lijstje met acties die je kunt ondernemen om een verantwoord speler te zijn en te blijven:
Wat is psychologie? Volgens Wikipedia is psychologie de wetenschap van het innerlijk leven (kennen, voelen en streven) en het gedrag van de mens. Psychologie gaat dus onder andere over emoties zoals hoop, angst en hebzucht, drie emoties die de beurzen sturen.
Als je gaat traden zonder een duidelijk trading plan, dan zullen de emoties hoog oplaaien. En emoties zijn uiteraard een slechte raadgever!
De meeste nieuwe traders openen steeds te grote posities voor hun account en hebben vooraf niet nagedacht over hoeveel geld ze kunnen verliezen. Plots gaan ze als een gek alle analyses van diverse beursgoeroes raadplegen, ze laten zich van de wijs brengen door het nieuws en persberichten,...
Een goede trader staat boven de beursgekte van elke dag. Door het toepassen van position sizing technieken blijft het gelopen risico erg klein en kan de trader zijn koelbloedigheid bewaren. Zo heeft hij geen last van de emotionele valkuilen. Een goede trader blijft zo erg rustig. Hij laat zich niet meesleuren in de emotionele roetsjbaan die we elke dag op de beurs kunnen beleven. Een goede trader weet exact hoeveel risico hij mag nemen en zal ervoor zorgen dat hij niet in de verleiding komt om grotere risico's te nemen.
Nogmaals: diepgaande kennis van technische analyse of een andere beleggingsmethode is niet voldoende om succesvol te kunnen zijn. Controle hebben over je eigen emoties, dat is eigenlijk het belangrijkste. Denk maar aan de taartgrafiek van Tharp die we in het begin van dit boek gezien hebben. Maar als het money management goed zit, dan ben je al goed op weg om ook het psychologische luik onder de knie te krijgen.
Richard D. Wyckoff wist het al, meer dan 100 jaren geleden: “You must operate with no emotions whatsoever... until you can learn to trade and invest without hope or fear you will not meet with all the success you should”.
Een trader die in de markt gaat zonder een plan, laat zich leiden door hoop. Hij houdt vast aan een verkeerde positie. Als hij al een stop gebruikt, dan past hij de stop aan in de verkeerde richting ("de positie iets meer ruimte geven om terug te draaien"). De trader hoopt dat de markt weer opwaarts gaat omkeren en voelt zich niet goed bij het nemen van zo'n groot verlies. Meestal keert de markt niet meer om. Er komt geen herstel en de trader slikt een groot verlies, omdat hij zich liet leiden door zijn emoties.
Angst kan zich ook in verschillende vormen uiten. Er is bijvoorbeeld angst om een beweging te missen, waardoor niet gewacht wordt op het entry signaal van het systeem. Of angst om te vroeg of te laat uit te stappen, waardoor het exitsignaal van het systeem niet toegepast wordt. Er zijn vaak traders die winstgevende posities veel te vroeg sluiten. Dit uit angst om reeds kwijt te spelen wat ze al verdiend hebben.
Mensen zoeken altijd naar redenen waarom een stijgende of dalende trend zou keren. In een long positie zoeken ze naar redenen om uit te stappen, terwijl ze de winst nog zouden kunnen laten oplopen. Het is zeer moeilijk om de discipline aan te houden en om de trading regels te blijven volgen, als de trader vreest dat de opgebouwde winst gaat smelten als sneeuw voor de zon. Zulke vorm van angst is echter een slechte raadgever. Blijf het trading plan volgen én denk dat je voor een baas werkt.
Twee traders die exact hetzelfde systeem hanteren kunnen dus verschillende returns neerzetten. Het verschil kan zelfs zo groot zijn dat de ene trader winst maakt, terwijl de andere trader geld verliest. Het verschil is vaak alleen te verklaren door psychologische factoren.
De ene trader houdt zich aan zijn handelsregels en beheerst zijn emoties. De andere trader laat zich leiden door emoties en neemt te snel winst, laat verliezen oplopen en laat zich door de markt verleiden om teveel te traden. Deze trader stapt al in een positie, vooraleer dat het systeem een entry signaal heeft gegenereerd. De trader doet dit omdat een aankoopsignaal dichtbij is en omdat hij zo tegen een betere prijs kan instappen. Hij houdt zich dus niet aan de regels van zijn trading plan. Dit resulteert uiteindelijk in zenuwachtige trades en tenslotte in verlies.
De meeste mensen kennen de volgende gouden regel wel, maar passen hem zelden toe: “Cut your losses and let your profits run”. Neem snel afscheid van verlieslatende posities: je analyse was verkeerd en je gaat tegen de markt in. Geef je fout toe en neem verlies. Winstgevende posities moet je koesteren. Zoek bij long posities niet naar redenen waarom er een forse correctie kan starten. Probeer de trade zolang mogelijk uit te rijden.
De meeste traders wijzen hun succesvolle trades trouwens toe aan hun eigen kennis, terwijl verlieslatende posities beschouwd worden als ongeluk.
Zonder controle te hebben over jouw emoties zal je geld verliezen. Nieuwe traders spelen zo hun ganse account kwijt in de eerste maanden van hun tradersbestaan. Meestal geven ze het daarna op. Sommige traders krabbelen echter terug recht en beginnen dan wel serieuzer te handelen. Ze hebben al heel wat “leergeld” verloren en beseffen dat een plan noodzakelijk is. Ze ontwerpen een eigen trading plan en beginnen dat te volgen, maar af en toe worden ze nog wel door hun emoties overmand. Dat is normaal, niemand kan plots een goede trader worden.
Nogmaals: het loont om een uitgeschreven trading plan te hebben. Dan kan je het steeds lezen. In the heat of the moment heb je de neiging om je eigen instap- en uitstapregels te vergeten. Denk daarom dat je voor een baas werkt, die je zal vragen of je wel volgens de regels handelt!
Een trader moet leren omgaan met verlies. Verlies nemen hoort er nu eenmaal bij. Alle goede traders weten dit. Toch valt het voor beginners mentaal erg zwaar om verliezen te incasseren. Zet je daar over, anders zal je het nooit maken als trader.
Als je stop geraakt wordt, dan betekent dit dat je positie fout was. Zelfs als je maar in 30% van de gevallen een juiste trade plaatst, dan nog kan je op lange termijn winstgevend zijn. Als je risk / reward goed zit, tenminste. Alle ervaren traders weten dit.
Je kan simpelweg niet winnen zonder te verliezen. Verliezen slikken hoort er dus gewoon bij.
Ondanks deze wetenschap blijft het voor iedereen erg moeilijk om goed om te gaan met een reeks opeenvolgende verliezen. Als het trading systeem enkele slechte trades na mekaar heeft gerealiseerd, dan begint de trader te twijfelen. De trader wordt angstig en zoekt naar redenen om het trading systeem niet meer te volgen. De trader staat op het punt om opnieuw foute beslissingen te gaan nemen. In zo’n geval is het best om even te stoppen met traden.
Je bepaalt dus best op voorhand een “circuit breaker”: als je account bijvoorbeeld met 8% in waarde krimpt tegenover de start van de maand, dan stop je even met traden. Bij de dagelijkse lezing van het trading plan zal je op de feiten gedrukt worden. De circuit breaker staat niet zomaar in jouw plan. Je plan is namelijk ook opgesteld om emotionele beslissingen na een reeks verliezers te vermijden.
Ga op reis of doe iets anders dat leuk is. De markt zal volgende week nog open zijn en misschien zijn er dan weer nieuwe kansen voor je systeem. En dan kan je hopelijk weer met frisse moed beginnen.
Ik schreef over dit onderwerp ook nog het volgende artikel: Forex en CFD trading gaat over het managen van je verliezen.
Als het trading systeem enkele winnaars na mekaar oplevert, dan voelt de trader zich superieur. Hij denkt dat hij het perfecte systeem ontdekt heeft en denkt dat hij slimmer is dan andere traders. Een zware emotionele valkuil: de trader wordt overmoedig en gaat grotere risico's nemen. Dat is natuurlijk het moment waarop de markt keihard zal toeslaan en de trader zal opzadelen met een onverwacht groot verlies.
Lees je trading plan om de bovenstaande fouten te vermijden. Er staan strikte position sizing regels in waaraan je je moet houden. Er staat ook vermeld hoeveel risico je totale portefeuille mag lopen, bijvoorbeeld nooit meer dan 6% (3 openstaande posities met telkens 2% risico).
Een goede trader blijft met dezelfde discipline vasthouden aan zijn systeem en aan de strakke money management regels. Zulk een trader is psychologisch erg sterk en twijfelt niet aan zichzelf tijdens een reeks slechte trades. Een instelling die ervoor zorgt dat je nog op de markt zal zijn om de volgende grote winstgevende trade mee te pakken.
Je zal moeten leren je eigen emoties te "managen". Als de emoties onder controle worden gehouden, dan houdt de trader zich ook aan het uitgeschreven trading plan en de vooropgestelde money management regels.
Laat je niet leiden door jouw emoties. De winsten of verliezen die je realiseert mogen op geen enkele manier een invloed hebben op je gemoed. Ervaren traders blijven rustig en slagen hier in.
Beginnende traders worden vaak euforisch bij het binnenhalen van een mooie winst. Net die sterke emotionele reacties zullen ervoor zorgen dat zij niet goed zullen blijven handelen op de beurs. Zij concentreren zich teveel op de winst, terwijl de focus op jezelf en op je systeem moet liggen. Leg de focus op je trades, je plan en je money management. De winsten zullen dan vanzelf volgen.
Er wordt soms wel eens gezegd: “het is de missie van de markt om zoveel mogelijk mensen zoveel mogelijk pijn te doen, op zoveel mogelijk momenten”. Eigenlijk is dit nog niet zo'n gekke uitspraak. De markt speelt in op je emoties en probeert je te overhalen tot overhaaste beslissingen. Daarom moet je een duidelijk plan hebben vooraleer je in een trade stapt.
Waarom ga je instappen? Vanaf welk moment is je analyse niet meer geldig en zal je verlies moeten nemen? Hoe groot gaat je positie zijn? Hoe ga je de stop van je positie aanpassen, als de trade in jouw richting beweegt? Wanneer ga je uitstappen?
Telkens wanneer je een actie wilt ondernemen die niet op je trading plan staat, dan speelt de markt met jouw emoties. De markt probeert je altijd in de val te lokken en probeert emotionele beslissingen uit te lokken. Net daarom moet je entry en exit op papier staan. PLAN YOUR TRADE and TRADE YOUR PLAN.
De trader moet leren zich aan het plan te houden. Dat lijkt allemaal heel erg eenvoudig, maar er is enorm veel discipline voor nodig. De markt zal er alles aan doen om je in de val te lokken!
In zijn boek “The three skills of top trading” zegt Hank Pruden dat succesvol traden gelijk is aan 40% risico controleren en 60% jezelf en je emoties controleren. De risicocontrole kan voor de helft opgedeeld worden in money management en voor de andere helft in de analyse van de markt. Met deze cijfers komt hij aardig in de buurt van wat we in het begin van dit boek gezien hebben (de taartgrafiek van Tharp).
Pruden stelt dus dat marktanalyse slechts 20% verklaart van trading succes. Maar de meeste traders overschatten dit zwaar. Het luik risicobeheer onderschatten ze dan weer. En controle over emoties, dat wordt gewoon helemaal vergeten.
Een trader zal een bepaalde performance neerzetten: verlies maken, breakeven draaien of winst maken. Aangezien de trader zelf verantwoordelijk is voor dit resultaat, dan moet het wel de moeite lonen om zijn eigen gedrag te gaan analyseren.
Alle vormen van stress of ziekte zullen een invloed hebben op uw gedrag. Als er dus een belangrijke omgevingsfactor is die wijzigt, waardoor je meer stress ervaart, dan kan het lonen om gewoonweg niet te traden. De stress kan je resultaat namelijk erg negatief beïnvloeden.
In het volgende hoofdstuk bekijken we elementen die je kunnen helpen om een eigen trading stijl te vinden.
Inhoudstafel Leren Traden 3. Money Management 5. Je eigen trading stijl ontwikkelen
CFDs zijn complexe instrumenten en hiermee riskeer je snel geld te verliezen door het hefboomeffect. Zo'n 74 tot 89% van de retail beleggers verliezen geld door te handelen in CFDs. Je moet overwegen of je zelf dit hoge risico op het verlies van jouw kapitaal wil lopen.
Gratis: het meer dan 150 pagina's tellende e-book "Bitcoin & crypto uitgelegd".
