Je bent hier: Home > Cursus beleggen > Waarom stijgen of dalen aandelen?
Als de koers van een aandeel stijgt en men vraagt een beurshandelaar naar de oorzaak, dan zegt hij altijd: de vraag is groter dan het aanbod. Maar waarom is de vraag naar het aandeel juist hoger dan het aanbod? We overlopen hier enkele mogelijke oorzaken.
Een duidelijke oorzaak voor grotere populariteit bij beleggers, is dat een bedrijf aankondigt dat het erg goed gaat met de winstontwikkeling en dus de vooruitzichten ook zeer gunstig zijn. Dan daalt dus de koers-winstverhouding: het aantal malen dat de nettowinst per aandeel in de koers zit. Als een aandeel op de beurs 40 euro doet en er wordt per aandeel 4 euro winst gemaakt, dan is de koers-winstverhouding dus 10. Kondigt het bedrijf aan dat de winst is verdubbeld en was dat nog nergens op de beurs bekend, dan wordt dus per aandeel 8 euro winst gemaakt en dan is de koers-winstverhouding dus slechts 5. Dat is zo laag dat iedere calculerende belegger meteen dat aandeel wil hebben en dus gaat de koers omhoog.
Het omgekeerde gebeurt natuurlijk als men aankondigt dat de winst zal gaan tegenvallen. Zo'n bekendmaking heet in het jargon een 'profit warning' of winstwaarschuwing. De marktprijs zal zich aanpassen aan de nieuwe informatie en de koers kan dus in korte tijd flink lager gaan.
Wat een aandeel ook erg populair maakt bij sommige beleggers, is dat een bedrijf aankondigt dat het dividend, zeg maar de jaarlijkse winstuitkering aan de aandeelhouders, omhoog gaat. Dan levert zo'n aandeel dus meer op dan voorheen: het is een betere inkomstenbron en dat maakt het aandeel aantrekkelijker voor veel beleggers. Vooral institutionele beleggers (pensioenfondsen en verzekeraars) zien dat graag, want zij hoeven in het algemeen geen belasting te betalen over het ontvangen dividend.
Een bedrijf dat aankondigt dat het dividend omlaag gaat omdat de winst tegenvalt, is natuurlijk niet populair bij beleggers. Je verdient er dan minder aan dan voorheen, het aandeel wordt minder aantrekkelijk en de koers daalt.
Het kan ook anders. Een bedrijf kan aankondigen dat het wel dividend uitkeert, maar dat dit zal gebeuren in de vorm van een dividend in aandelen, een zogenoemd stock-dividend. Als dat dividend bijvoorbeeld 5% is en je hebt 100 aandelen, dan krijg je er 5 aandelen bij als dividend. Soms gebeurt dat uit de agioreserve, een reserve op de rechterzijde van de balans die is ontstaan doordat het bedrijf vroeger aandelen boven pari heeft geplaatst. Dit betekent dat je een aandeel dat nominaal slechts 10 euro waard is, destijds voor bijvoorbeeld 50 euro heeft kunnen kopen bij een emissie. Dan is er per aandeel dus een overwaarde, een agio, van 40 euro geboekt en als dat agio wordt uitgekeerd krijg je dus in feite je eigen geld terug.
Deze vorm van dividend is belastingvrij en dat heeft voordelen. In mindere mate gebeurt dit ook als een bedrijf een keuzedividend gaat geven. Men kan dan alles in contanten krijgen, in aandelen of in een combinatie van contanten en aandelen. Iedere aandeelhouder kan kiezen welke soort uitkering hij wil hebben. Overigens gelden al deze laatste redenen niet meer voor beleggers. Iedere soort dividend is tegenwoordig geheel netto, maar er wordt wel dividendbelasting ingehouden aan de bron.
De koers van een aandeel kan heel snel omhoog gaan als er overnamegeruchten zijn.
Stel dat het bedrijf x een koers heeft van 40 euro. Opeens hoort men dat een groot bedrijf interesse heeft voor overname van x. Dan moet er een bod worden uitgebracht en dat bod ligt vrijwel altijd een flink stuk boven de beurskoers. In dat geval zullen de meeste aandeelhouders meteen hun aandelen willen verkopen en dan is de overname rond. Ligt het bod rond de beurskoers, dan worden aandeelhouders niet enthousiast, want kennelijk wordt er door het overnemende bedrijf niet betaald voor de good-will.
Ook het algehele beursklimaat is een belangrijke factor: de markt zit nu eenmaal soms in een stijgende trend ofwel in een dalende trend. Het ene aandeel gaat daarbij sneller omhoog of omlaag dan het andere. Soms is er een aandeel waarvan iedere belegger weet dat het eigenlijk niet zo'n fantastisch aandeel is. Het management is al jaren zwak, de markt zit tegen, men is te veel afhankelijk van een markt in het buitenland, waarvan nu net de valuta zwak is, enzovoort. Maar als vrijwel alle andere aandelen enige tijd flink zijn gestegen en dit aandeel nog niet, kan er een inhaalbeweging ontstaan. 'Het aandeel is achtergebleven', zegt men dan op de beursvloer. De andere aandelen waren zo duur geworden en dit aandeel leek nog erg goedkoop, dus neemt men winst in de dure aandelen en probeert men nog te profiteren van een achtergebleven goedkoop aandeel. Dat aandeel wordt dus als het ware door de markt meegetrokken.
Soms gaat het een hele tijd goed op de beurs. De koersen gaan omhoog, afgezien van af en toe een correctie. Dan spreekt men van een hausse of een bull market.
Maar het beursklimaat kan opeens veranderen en dan breekt een tijdperk aan waarin de koersen trendmatig dalen. Dan spreekt men van een ‘baisse’ of een ‘bear market’.
De centrale banken hebben een invloed op de beurskoersen. De belangrijkste factor is het verloop van de rente die betaald wordt op zowel korte als lange leningen, zoals de staatsleningen. De regel hierbij is dat de aandelenkoersen gaan stijgen als de renteniveaus in een land gaan dalen en dat de koersen dalen als de rentetarieven stijgen.
Als de economie in het slop zit, dan wordt de rente verlaagd om investeren aantrekkelijker te maken. In dat geval worden aandelen ook aantrekkelijker: de rente op spaarrekeningen zal bijvoorbeeld zo hard dalen dat beleggers naar alternatieven gaan zoeken en bij aandelen uitkomen.
Als de rente stijgt, dan gaat de aandelenmarkt in het algemeen trendmatig naar beneden. De rente op spaarrekeningen stijgt weer en heel wat mensen kiezen dan liever voor een zekere rentevoet en mijden dan de risico's die aandelen inhouden. Het komt dan ook zelden voor dat een bepaald aandeel zich langdurig aan deze algehele zuigkracht naar beneden kan onttrekken.
Uiteindelijk blijkt de renteontwikkeling verreweg de belangrijkste factor te zijn. Daarom zegt men op de beurs dat je beter een slecht aandeel kunt kopen op het goede moment dan een goed aandeel op het slechte moment. Want als de rente daalt, gaan zelfs aandelen van een slechte kwaliteit nog altijd een beetje omhoog.
Gezien de verbondenheid van de wereldeconomie zet Amerika meestal de toon voor de renteontwikkeling. Iedere 6 weken komt het beleidscomité van de FED (Federal Reserve Bank), het Amerikaanse systeem van centrale banken, bijeen om te kijken of de korte rente verhoogd of verlaagd moet worden of gelijk kan blijven. Dat overleg volgen alle beleggers met argusogen. De korte rente is voor beleggers namelijk een heel belangrijke graadmeter. Want stijgt de rente, dan worden de rentelasten van een bedrijf hoger, en dat drukt de winst. Dit is een van de eerste gevolgen. Voorraad houden wordt ook duurder. Bedrijven gaan daarom hun voorraad verminderen en dus dalen de omzetten van toeleveranciers. Als de rente stijgt, wordt het duurder om geld te lenen voor het kopen van een huis en dat is weer slecht voor de bouwsector, de verhuizers, de woninginrichters, de projectontwikkelaars, de hypotheekbanken, enzovoort.
Een tweede gevolg is dat geld lenen om aandelen te kopen (of op margin te handelen) duurder wordt. De vraag naar aandelen neemt hierdoor af en dat remt de koersstijging . Ten derde wordt het interessanter om in obligaties te beleggen, als alternatief voor aandelen. De vraag naar aandelen daalt hierdoor en de koersdaling begint.
Ook de verwachting wat betreft de inflatie is van belang. Ziet de beurs de inflatie opveren, dan is het oppassen. Want hogere inflatie betekent ook altijd weer dat de centrale banken dit gaan proberen af te remmen door de rente hoger te zetten. Mensen die in obligaties beleggen willen dan ook een extra vergoeding voor het feit dat hun uitgekeerde rente op die obligaties wordt aangetast door de inflatie.
Een ander gerucht kan de koers van een aandeel ook weleens snel oppeppen. Dat is het geval als bedrijf x een aandeel heeft met een zeer hoge beurskoers, bijvoorbeeld 200 euro per stuk. Vaak kopen beleggers de aandelen aan in ronde aantallen, dus 50 of 100 stuks in een keer.
Als een aandeel zo duur is, moet men voor 50 stukken al 10.000 euro betalen. Dat is voor veel kleine beleggers veel geld. Ze beleggen hun kleine kapitaal liever gespreid over een paar aandelen. Als echter bedrijf x de aandelen splitst in 10 op 1 (dat wil zeggen dat je 10 nieuwe aandelen krijgt voor 1 oude van 200 euro), dan is de koers van zo'n nieuw aandeel dus 20 euro en dat ziet er op het oog goedkoop uit. Dan wordt zo'n aandeel dus ook aantrekkelijker voor de kleinere belegger en zal de vraag dus waarschijnlijk toenemen. Op het eerste gerucht van een komende splitsing kan de koers van het aandeel dan oplopen.
Maar ook valutaontwikkelingen kunnen een koers opjagen of juist naar beneden drijven. Stel dat een bedrijf grote belangen heeft in de VS en de koers van de dollar loopt op, dan is dat gunstig voor de winst in euro, aangenomen dat de gang van zaken in de VS niet sterk verandert. Er zijn al heel wat Nederlandse fondsen met grote omzetten in de VS. Zij zijn dus dollargevoelig. Als de dollar weer eens in waarde daalt, is dat nadelig voor hun winst, dus voor de aandelenkoers.
Maar het hoeven niet altijd valuta-invloeden alleen te zijn. Het kan ook voorkomen dat een bedrijf veel levert aan of betrekt uit een land waar een natuurramp gebeurt, waar oorlog uitbreekt of politieke problemen de rust verstoort. Als bijvoorbeeld de winter in Brazilië erg koud is, kouder dan normaal, gaat meestal meteen de koffieprijs omhoog. Is er oorlog in Afrika, dan kan dat de prijs van cacao beïnvloeden. Onderdrukken Chinezen met geweld een studentenopstand in Peking, dan gaat de koers van Chinese aandelen omlaag, maar ook die van aandelen van bedrijven met grote belangen in China, enzovoort.
Een andere factor die in de gaten moet worden gehouden is de politiek. Voor beleggers maakt het verschil of er een duidelijk linkse of rechtse regering in een land is. Traditioneel zijn linkse regeringen geneigd om meer leuke dingen voor linkse mensen te doen ten koste van het bedrijfsleven. Dat tast de winst aan. Rechtse regeringen hebben de naam juist meer te doen voor de belangen van het bedrijfsleven. Als een linkse regering bij de verkiezingen verliest en er komt een meer rechtse regering, valt dat meestal zeer goed op de beurs. Met name Amerikanen zijn daar zeer gevoelig voor, want zij zien achter elke linkse regering een communistisch spook. Dit mag misschien overdreven lijken, maar het is nu eenmaal zo dat Amerikanen enorme beleggers zijn op buitenlandse beurzen, dus ook in Europa. Denken zij dat er in ons land een linkse regering komt, dan blijven ze tijdelijk weg van de beurs en dat merken wij aan druk op de aandelenkoersen.
De politieke ontwikkelingen kunnen ook een extreem karakter krijgen. Bij oorlogsdreigingen gaan beurzen ook vrijwel zonder uitzondering naar beneden. De beleggers worden onzeker en verkopen hun aandelen en obligaties om af te wachten hoe het allemaal afloopt. Dat was duidelijk te zien tijdens de Golfoorlog van 1990, toen velen dachten dat er een Derde Wereldoorlog aankwam. Toen dat bleek mee te vallen, schoten de koersen overal weer omhoog. In mindere mate kan een beurs ook onderuit gaan als er een politicus wordt vermoord, zoals het geval was na de aanslag op John F. Kennedy. Hier en daar vindt ook nog wel eens een groot schandaal plaats op een effectenbeurs en dan is het vertrouwen van beleggers aangetast.
Overigens is het koersdrukkend effect daarvan meestal van korte duur. Tegenwoordig kan ook een grote terroristische aanslag tijdelijk voor wat koersdruk zorgen al schijnen de beleggers er al een beetje aan gewend te zijn. Maar de aanslag van 11 september 2001 op de Twin Towers in New York gaf de beurzen wel een enorme dreun. Een regel is dat beleggers niet houden van onzekere tijden, want in onzekere tijden gaat de rente omhoog.
Een aandeel kan ook opeens gaan stijgen omdat het een 'optiefonds' gaat worden. Daarmee wordt bedoeld dat er op de optiebeurs een mogelijkheid komt om call- en putopties op de aandelen van zo'n fonds te gaan verhandelen. Met die opties kan je niet alleen een leuk extra inkomen verdienen als je die aandelen in bezit hebt, maar ook zal er meer handel in dat aandeel komen omdat het een bekender fonds wordt. Grote beleggers, die hun portefeuille afdekken met optieconstructies, kunnen gaan besluiten ook dit aandeel in hun portefeuille op te nemen omdat het met opties te beschermen is. Daardoor kan de vraag toenemen. Een aandeel dat tot optiefonds wordt gepromoveerd, is in de visie van veel beleggers een aandeel waar je meer mee kunt doen, wat dus waardevoller is en waar speculanten meer aandacht voor krijgen.
Het gebeurt dat de handel en sommige grote beleggers met een aandeel 'in de wind gaan' of 'a la baisse' gaan. Ze verkopen dan aandelen die ze niet hebben: de aandelen worden geleend bij een derde partij die hiervoor in ruil een rente krijgt. De shorters verwachten dat er slecht nieuws komt op korte termijn en hopen dat koers van dat aandeel zal kelderen. Later kopen ze het aandeel weer terug aan een flink lagere koers en geven ze de aandelen terug aan de partij waar ze van geleend hebben.
Een voorbeeld: een belegger hoort op de maandagmorgen toevallig dat bedrijf x veel slechter draait dan iedereen denkt. De cijfers komen op donderdag en zullen rampzalig zijn. Hij verkoopt meteen in de wind 1000 aandelen van bedrijf x tegen de beurskoers van 40 euro en ontvangt dus 40.000 euro. Donderdag komen de rampcijfers en de koers zakt naar 30 euro. Hij koopt nu de aandelen alsnog tegen 30 euro per stuk, dus in totaal 30.000 euro. Zijn winst is 10.000 euro.
Maar het kan zijn dat veel beleggers deze truc hebben uitgehaald en dat er heel veel aandelen 'in de wind' zijn verkocht. De cijfers van bedrijf x komen op donderdag en ze vallen bijvoorbeeld reuze mee. De koers gaat zelf iets omhoog. Nu wordt het zaak voor al deze lieden die in de wind zijn gegaan om heel snel stukken te kopen, maar die plotselinge vraag stuwt de koers enorm op gedurende korte tijd. Dat is een zogenaamde short squeeze.
Hoewel de cijfers van x eigenlijk niet zo geweldig waren, knalt de koers toch even omhoog, tot verbazing van veel waarnemers. Maar de oorzaak was de befaamde technische positie, hier dus het aantaal aandelen dat in de wind was verkocht. Beginnende beleggers kennen die technische positie natuurlijk niet, beurshandelaren wel.
Op de beurs kan zich zelf een zeer zeldzaam fenomeen voordoen dat 'corneren' heet. Dat gaat als volgt: bedrijf x heeft betrekkelijk weinig, bijvoorbeeld 2 miljoen aandelen uitstaan. De geruchten zijn dat het onverwacht slecht gaat met bedrijf x. Een groot aantal beleggers gaat meteen in de wind en wat blijkt na enige tijd? Er zijn maar liefs 2,1 miljoen aandelen in de wind verkocht, meer dus dan er in omloop zijn. Dit kan als er verschillende dagen over de afwikkeling van de transacties heen gaan: verkochte aandelen moeten dan niet meteen geleverd worden. De beroepshandel ziet dat meteen en koopt 2 miljoen aandelen op. Aan het slot zijn er dus een paar ongelukkige beleggers die samen nog 100.000 aandelen moeten leveren, maar helaas zijn die bijna niet te krijgen omdat ze in vaste handen zijn gekomen. Omdat ze moeten leveren, gaan ze flink opbieden en de koers schiet omhoog. Maar de handel weet dat ze in de hoek zijn gedreven (dus gecorneerd) en aarzelt met verkopen. In hun wanhoop bieden de ongelukkige beleggers meer en meer en zo komen fantastische koersstijgingen tot stand.
Download hier meteen het meer dan 150 pagina's tellende e-book "Bitcoin & crypto uitgelegd".
